Homepage
    secrid talent podium respyre

    Respyre

    Auke Bleij

    Respyre ontwikkelt mosbeton: een innovatief bouwmateriaal, waarbij levende mossen groeien op betonnen gevels. Mos is niet alleen mooi en onderhoudsarm, het zuivert ook de lucht, verkoelt de omgeving en biedt habitat aan kleine insecten. Door slim gebruik te maken van bestaande productieprocessen, kan deze innovatie concurreren met traditionele gevelafwerkingen.


    Stedelijke gebieden kunnen 1 tot 12 °C warmer zijn dan het omliggende platteland. Een van de oorzaken is het gebruik van materialen zoals asfalt, staal en glas in gebouwen. Die absorberen meer zonlicht en houden meer warmte vast dan groene gebieden. Daarnaast zorgen voertuigen, airconditioning en industrie voor restwarmte. Met de groei van steden verdwijnt ook steeds meer groen – en biodiversiteit – wat leidt tot minder verdamping en schaduw.


    We spreken met Auke Bleij, oprichter van Respyre, over zijn fascinatie voor natuur-inclusief bouwen, mossen als microscopische bossen en het belang van ondernemende geesten.

    secrid talent podium respyre
    secrid talent podium respyre
    Tekst: Lonneke Craemers
    Fotografie: Blickfänger

    Hi Auke, gefeliciteerd met je plek op het Secrid Talent Podium! Laten we beginnen bij het begin. Was je als kind al ondernemend?

    Aan de rand van Amsterdam, in een klein dorpje. Ik was altijd wel goed op school en ontzettend competitief. Ik weet nog dat in groep 4 een van mijn beste vriendjes beter kon lezen dan ik. Dat heb ik toen in drie weken gerectificeerd – ik moest gewoon sneller zijn.

    Mijn vader had een eigen bedrijf, dus dat heb ik als voorbeeld gehad. Ik was altijd met marktjes bezig of een heitje voor karweitje. Ik leerde dat je een idee tot realiteit kunt zien groeien.

    Als jongetje was ik ook vaak kritisch op mijn ouders, ik vond het leuk om ze te challengen. Toen ze gingen scheiden, bijvoorbeeld, was er soms wat minder geld. Als we dan uiteten gingen, opperde ik dat we ook gewoon thuis konden koken. Dat zit nog steeds in me, ik vraag me dan echt af: ‘Waarom?’.

    Wat zijn nu dingen waarbij jij denkt: Waarom?

    Ik kan vooral heel cynisch en ontevreden zijn over hoe we omgaan me onze wereld. Maar behalve cynisch word ik in mijn vriendengroep ook wel 'manisch positief' genoemd. Ik denk altijd dat alles maakbaar is. Al die excuses waarom dingen niet kunnen, die veeg ik heel snel weg. Soms te snel, moet ik eerlijk zeggen. Maar ik denk echt dat we heel veel gewoon beter kunnen doen.

    Wat mij bijvoorbeeld enorm stoort, is dat winkels op een hete zomerdag hun deuren wagenwijd open hebben staan, maar tegelijkertijd een hele grote ventilator hun winkel laten verkoelen. Die slurpt energie, water en geld en blaast nog meer warme lucht de straten in. Dat spreekt elkaar zo tegen.

    Of kijk naar de Zuid-as in Amsterdam. Ik kan de architectuur daar best waarderen, maar het is ook een wedstrijd wie de grootste glazen gevel kan maken. Maar daarmee warm je een gebouw op door de zon die erop schijnt, dus die airconditioning moet weer aan. Het glas reflecteert ook heel veel zonnestraling, waardoor de omgeving opwarmt. De gevolgen daarvan betalen wij met z’n allen.

    Het enige waarvoor dat glas in gevels gebruikt wordt is om de merkwaarde en vastgoedwaarde op te krikken. Het ziet er voor sommigen misschien mooi uit, het is luxe. Maar je gebruikt al die meters aan de buitenkant van je gebouw verder niet in positieve zin.

    Ben jij naar TU Delft gegaan om het beter te doen in de bouwwereld?

    Nou, in eerste instantie ging ik er gewoon heen omdat ik goed was in wiskunde. TU Delft stond goed aangeschreven, dus eerlijk gezegd was ook gewoon eer in het spel. Maar toen ik ging afstuderen kwam er een morelere insteek. We moeten in mijn ogen echt een keertje stoppen met huizen bouwen voor ons, mensen, alleen. Waarom zetten we niet alleen nog maar objecten neer, die ook dienend zijn voor de natuur om ons heen en die de biodiversiteit koesteren?

    Ik was bijvoorbeeld op de Faeröer eilanden. Als je daar kijkt naar natuurlijke rotsen, dan zie je heel veel interactie met natuur. Plekken waar vogels nestjes kunnen bouwen, waar planten uit naden groeien. Ik zou het gaaf vinden als we die interactie met onze gebouwen kunnen stimuleren, in plaats van dat we steriel bouwen en anti-biologische pesticiden verwerken in onze gevels zodat het mooi wit en glanzend blijft.

    We zitten midden in een klimaatcrisis en we hebben allerlei problemen in de stad, zoals fijnstof, geluid, hitte, wateropvang. We doen nu heel veel aan symptoombestrijding en reguleren van alles mechanisch, door allerlei dingen toe te voegen. In Bangkok zie je bijvoorbeeld al nevelinstallaties om straten koel te houden. Maar volgens mij kunnen we al die functies zelfregulerend in een stad brengen door de interactie met de natuur te zoeken.

    • secrid talent podium respyre
    Het wordt echt tijd dat we natuurinclusief gaan bouwen.

    Je wilt natuurinclusief bouwen. Hoe kwam je uit bij mosbeton?

    Mijn afstuderen ging over het verkoelen van de stad, dat kwam voort uit die irritatie met open deuren van winkels. Ik stelde theoretisch voor dat we vocht in gevels kwijt moeten.

    Via een lange omweg ontmoette ik daarna Mark de Kruif. Hij had samen met twee professoren de praktische oplossing: beton dat is begroeid met mos.

    Mark is technisch natuurkundige, dus wist niet zoveel van beton en zocht iemand die daarbij kon helpen. Ik had net Civiele Techniek gedaan en voor mijn ondernemende geest was een startup super interessant, dus toen zijn we begonnen. Inmiddels is Mark wat anders gaan doen en is mijn compagnon Adil aangehaakt, met meer ondernemerservaring en een chemische achtergrond.

    Kun je uitleggen wat mosbeton is?

    Mosbeton is een gevelafwerking die leeft. Het is, zoals de naam al zegt, een combinatie van beton en mossen. Het is een heel robuust bouwmateriaal, dat jaren meegaat. Je hebt een betonachtige gevel, waardoor je de functionaliteit in je gebouw behoudt. De binnenkant is wind- en waterdicht, maar de buitenkant is juist bioactief en zoekt de interactie op met mossen.

    Als je nu naar buiten gaat, zie je mossen die uit zichzelf groeien op steenachtige ondergronden. Dat doen we met mosbeton na. De beste vergelijking is een tuin die je aanlegt. Je begint met goede aarde, vervolgens ga je inzaaien met de juiste zaadjes, en dan geef je water tijdens de groeiperiode. Zo werkt het bij ons ook.

    Die 'aarde' is het beton. We gebruiken een hele open, poreuze beton-laag aan de buitenzijde van een gebouw. Dat is 87% circulair, het is gemaakt van slooppuin uit Amsterdam en het cement dat erin zit heeft een relatief lage voetafdruk. Op dat beton brengen we vervolgens een mos-coating op aan, dat zijn de 'zaadjes'. Het bevat vier tot zes mos-soorten, waarvan we weten dat ze graag op een bepaalde oriëntatie groeien.

    secrid talent podium respyre

    Wat zijn de ecologische voordelen ten opzichte van een gewone gevel?

    Mossen zijn in staat om vocht vast te houden en weer te verdampen als de zon erop staat. Dat draagt dus op een natuurlijke manier bij aan luchtverkoeling, vooral in steden. We zien vooral in steden ook voordelen op het gebied van luchtkwaliteit en biodiversiteit.

    Mossen zijn eigenlijk een microscopisch klein bos. Als je inzoomt, zie je bomen met paadjes – echt alsof je in een bos loopt, maar dan klein. Er stroomt ontzettend veel lucht doorheen, waar fijnstof en CO2 in zit. Die worden door de structuur van het mos fysiek vastgehouden op het oppervlak of opgenomen in het mosweefsel. Sommige mossen kunnen zelfs zware metalen of stikstof uit de lucht filteren.

    En dan is er nog de biodiversiteit. Het kleine insectenleven in de stad profiteert van mossen. Die micro-biodiversiteit is een belangrijke schakel tussen bijtjes en vogels. Als een vogel geen worm kan vinden, breekt het hele ecosysteem uiteen. Heel veel van die ecosysteemdiensten zijn we nog in kaart aan het brengen en actief aan het meten. Dat doen we in samenwerking met Naturalis en we zitten in een PhD genaamd 'Hidden Biodiversity'.

    Hoe ziet jullie productieproces eruit, maken jullie alles zelf?

    Er zijn twee opties: prefabricatie en renovatie. Voor prefabricatie werken we onder andere samen met betonproducenten, die gewoon hun productiecijfers willen halen. Wij zijn eigenlijk een leverancier van die fabrikanten, en bieden hun de mogelijkheid om hun productportfolio uit te breiden met een groen product.

    Wij hebben een betonrecept en zij hebben silo's met verschillende materialen daarin. Ons beton zit dus in één van die silo's. Of die betonfabrikanten nou uit silo 59 of 83 een schep pakken maakt voor hen niet zoveel uit. Zij kunnen gewoon specifieke panelen met ons recept produceren als een van hun klanten daarom vraagt.

    De productie van dat recept, onze mos-coating, doen we wel zelf. Die bestaat uit twee componenten: de mossen en de ingrediënten voor de coating zelf. We zijn begin vorig jaar een kwekerij van 1500 vierkante meter gaan huren in Nieuwveen, waar we de mossen kweken die we nodig hebben. We oogsten ze met een soort kebabschaaf, leggen ze te drogen en maken er een poeder van.

    Het granulaat voor ons bioreceptieve mosbeton is dus volledig gemaakt van betonafval, dat we geleverd krijgen van Rutte Groep in Zaandam. Onze coating spuit je uiteindelijk als een soort verf op een gevel. Dat aanbrengen kan in principe iedereen, dus dat besteden we graag uit de bouwbedrijven of andere partijen. We willen dat het schaalbaar is en dat mensen in het veld oprechte feedback geven over hoe het werkt.

    • secrid talent podium respyre
    Mossen zijn eigenlijk een microscopisch klein bos.

    Moet je goed blijven zorgen voor die mossen als ze op een gebouw zitten?

    Mos heeft een groot voordeel: het is onderhoudsarm. Het heeft geen wortels, maar rhizoïden. Het zit vast als klittenband en is niet invasief. Door hun mechanisme om droogte te weerstaan, kunnen sommige soorten maanden zonder water. Het is per definitie een plantje waar je niet naar om hoeft te kijken zodra het groeit.

    In de groeifase heeft het mos wel irrigatie nodig. Aan de bovenkant van de gevel komt daarom een leidingsysteem, dat water over de wand laat stromen. In 10 tot 12 weken kunnen we zo een volledige moslaag creëren.

    Die irrigatie staat me eerlijk gezegd een beetje tegen, maar zonder kunnen we op dit moment nog niet voldoen aan de commerciële en esthetische eisen van onze opdrachtgevers. Helaas valt het best tegen hoeveel water er op een natuurlijke manier op een verticaal oppervlak valt. Zeker als het een dakrand heeft, zoals ongeveer 99% van de gebouwen in Nederland.

    secrid talent podium respyre
    secrid talent podium respyre

    Wat voor projecten hebben jullie al gerealiseerd?

    We hebben aardig wat projecten lopen. Dit groeiseizoen komen er weer zes bij, waaronder eentje in Abu Dhabi. We hebben een grote woonflat in Purmerend gerenoveerd, een verpakkingscentrum in Eindhoven en een commercieel kantoorgebouw in Haarlem, waar we isolatiemateriaal combineren met ons materiaal. In Kortrijk hebben we een grote loods gedaan die al groen is.

    Het zijn pilotprojecten, waar we dus ook nog kinderziektes uit leren halen. In Kortrijk hebben we bijvoorbeeld moeten ingrijpen. Op sommige plekken kregen we de vochthuishouding niet helemaal onder controle, waardoor andere organismen gingen groeien. We hebben een deel met een hogedrukspuit moeten wegschrapen en opnieuw coating aangebracht.

    Er is nog geen project dat al een paar jaar staat en helemaal perfect is. Maar dit zijn wel projecten die levensgroot zijn en die zijn ook heel erg belangrijk voor ons. Het is super waardevol om samen te werken met opdrachtgevers die dat snappen.

    Wat zijn de kosten vergeleken met traditionele of alternatieve gevelmaterialen?

    Wij willen de voordelen van groen, voor de prijs van grijs. De goedkoopste versie van grijs gaan we nooit bereiken, maar vergeleken met glas zijn we drie keer zo goedkoop. Dat zie ik ook als grijs, want het doet voor de omgeving niks en is puur esthetisch.

    We verliezen het van metselwerk en prefabbeton, van dingen die echt meters maken, maar dat doet ecologisch gezien ook weinig. We winnen het weer makkelijk van alle andere groene alternatieven en van hoog-esthetische gevelafwerking, zoals steen-strips en bepaalde pleisters.

    Hoe belangrijk is esthetiek voor jullie?

    Esthetiek is naast contractgunning de grootste reden waarom klanten onze oplossing kopen. Onze opdrachtgevers zijn projectontwikkelaars of aannemers. Architecten zijn onze aanjagers. Die verwachten een mooie, homogene, groene wand, die leeft en er gewoon mooi uitziet. En ik vind zelf ook dat je als architect trots op moet kunnen zijn op je werk.

    Wat meezit, is dat het woord 'land-inpassing' een buzzword is bij gemeentes. Dus dat je niet een grijze blokkendoos uit de grond stampt in een weiland. En terecht. De natuur is veel mooier. Bovendien zijn natuurlijke vormen en wat de natuur doet heel goed voor ons welzijn, het heeft een positief effect op ons brein.

    Wat ik ook als een rol van esthetiek zie, is dat heel veel mensen foto’s en video’s maken als ze ons project zien. Dat overweldigende enthousiasme online is al jaren onafgebroken aanwezig. Mensen vinden het mooi en dat helpt ons natuurlijk. Het maakt een verschil als een projectleider bij BAM niet één, maar tien filmpjes van ons ziet die viral gaan. We zijn door alle grote jongens al benaderd, zonder dat we zelf veel tijd of geld voor communicatie hebben.

    • secrid talent podium respyre
    De voordelen van groen, voor de prijs van grijs.

    Waar kunnen jullie hulp bij gebruiken voor de volgende stappen?

    We zitten nog steeds in een semi-technische ontwikkelingsfase. Dus we hebben opdrachtgevers nodig, die daar flexibel mee om kunnen gaan en daar energie van krijgen. We zoeken partners die samen met ons meters willen maken.

    Voor ons is het nu heel belangrijk om te focussen op wat er binnenkomt en wat eruit gaat. De hoeveelheid aanvragen waar we daadwerkelijk iets mee kunnen en het percentage succesvolle leveringen is nog niet constant genoeg. Het is nog te veel up-and-down. Daar willen we uitkomen, zodat we onze operationele slagkracht kunnen gaan verdubbelen.

    Hoe zie je de toekomst voor je?

    Enerzijds lijkt het me gaaf om dit heel snel naar steden uit te rollen, waar de problematiek groter is dan in Nederland. In Chiang Mai of Mumbai is het veel relevanter om te verkoelen en luchtvervuiling aan te pakken. We willen het daarom zo opzetten dat we snel kunnen kopiëren naar andere landen, bijvoorbeeld met een franchise-concept.

    Anderzijds erken ik dat mosbeton niet in alle situaties de perfecte oplossing is. We willen de natuur terug de stad in krijgen en dan moet je meer doen dan alleen mosbeton. Een tweede verhaallijn is daarom dat we meerdere nieuwe natuur-inclusieve en schaalbare concepten bedenken. Eentje die bijvoorbeeld meer doet voor bijen, iets bloeiends. Mos is niet het geneesmiddel, het is een deel van een groter geheel.

    secrid talent podium respyre

    Tot slot, wat wil je mensen het liefst meegeven?

    Dat mensen enthousiast worden. Ik hoop dat mijn verhaal mensen inspireert om ook iets te gaan doen dat positiviteit brengt en dienend is voor andere mensen en onze natuur. Zeker in deze tijd, waarin oorlog de boventoon lijkt te voeren.

    Maar mensen mogen zich ook beseffen dat het heel erg hard werken is. Soms voel ik dat we door al dat enthousiasme op Instagram de schijn werpen dat het alleen maar goed en makkelijk gaat. Ik wil niet dat daar een discrepantie ontstaat. We zijn met een team van vier echt bikkelhard aan het werk om ervoor te zorgen dat dit op grote schaal gaat lukken.

    We hebben mensen nodig die slagkracht hebben, die dit verhaal vet vinden, die snappen wat we ermee bedoelen en die willen helpen. Daar is vanuit ons heel veel ruimte voor. En als het niet voor ons is dan zijn er nog zoveel andere problemen in deze wereld, waar je met een ondernemende geest iets aan kunt doen. Wij doen dat nu voor natuurinclusief bouwen, maar er zijn nog zoveel andere ideeën die ook echt gaaf zijn.

    Website

    Instagram

    Linkedin