Vor-
Koster

Kimia Amir-Moazami

Om voedselverspilling tegen te gaan, werkt Kimia Amir-Moazmi aan een product waarmee consumenten zelf kunnen zien of voedsel nog veilig is om te eten. Het ontwerp is geïnspireerd op een gewoon keukenbord dat we vaak gebruiken om voedsel in de koelkast af te dekken, deze past op elke kom of bakje. Het hoofdbestanddeel is een folie die reageert op de PH-waarde van het eten dat wordt afgedekt. Door van kleur te veranderen, kun je zien of eiwithoudend voedsel nog eetbaar of al bedorven is.

Wereldwijd wordt veel voedsel weggegooid omdat de houdbaarheidsdatum op de verpakking is verstreken, terwijl de kwaliteit vaak nog goed is. In de huidige maatschappij gaan we veel minder af op onze zintuigen om te zien, proeven of ruiken of iets nog goed is om te eten. Met als resultaat dat 60% van de totale voedselverspilling thuis plaatsvindt.

We spraken met Kimia over het ontwerpen van producten om gedrag van consumenten te veranderen en hoe we met slimme oplossingen minder voedsel kunnen verspillen.

Tekst: Lisa Hardon

Fotografie: Anouk Moerman

Film: Blickfänger

Hoi Kimia, vertel eens, wat drijft jou, wat is je passie en waar komt die vandaan?

Toen ik in Berlijn opgroeide, wist ik altijd dat ik een creatieve kant op wilde gaan. Ik heb altijd graag met mijn handen gewerkt en was gefascineerd door alledaagse gebruiksproducten. De gedachten en alle details die horen bij het ontwerpen van verschillende gereedschappen, zoals schrijf-of snijgereedschappen, interesseren mij. Mijn plan was om design te studeren en me te concentreren op het ontwerpen van nuttige en mooie objecten. Gaandeweg begon ik te beseffen dat alles al bestaat, dus waarom zou ik een nieuwe tafel of een nieuwe pen ontwerpen? Ik begon in te zien dat alleen de functie van een product geen goede reden is om een nieuw product de wereld in te slingeren. Ik raakte erg gepassioneerd door de vraag ‘hoe kunnen we design heroverwegen om het te gebruiken als een drijfveer voor duurzaamheid, in termen van milieu- en maatschappelijke kwesties?’.

Je zegt dat je als ontwerper een positieve impact wilt maken. Wat wil je creëren?

Tijdens een studiereis naar Dutch Design Week en de Design Academy zag ik voor het eerst veel projecten en concepten die betrekking hadden op een duurzamere samenleving. Ik was gefascineerd door de kwaliteit, de diepgang van het onderzoek en de passie van de studenten. Ik begreep dat design om meer kan gaan dan het fysieke resultaat. Onderzoek is net zo belangrijk, en soms is het fysieke deel slechts een manier om te informeren. Ik leerde producten zien als dragers voor informatie en dat veranderde mijn hele benadering van design.

Ik ging onderzoeken hoe we design kunnen gebruiken om een duurzaamheidsprobleem op te lossen, in plaats van het consumentisme te versterken. Op zoek naar de juiste aanpak voor mijn afstudeerproject, stuitte ik op het onderwerp voedselverspilling.

Voedselverspilling dus. Kan je ons vertellen over het probleem dat je wilt oplossen?

Door te onderzoeken wie toegang heeft tot welk soort voedsel en waarom, leerde ik dat honger nog steeds een groot probleem is in de huidige maatschappij en dat zelfs wanneer men toegang heeft tot voedsel, het niet altijd voedzaam is. Gezond voedsel is een voorrecht dat veel mensen niet hebben. Mensen die al moeite hebben om rond te komen, worden om financiële redenen gedwongen ongezonde keuzes te maken. Tegelijkertijd ontdekte ik dat ruim 60% van de voedselverspilling in huishoudens plaatsvindt. Wat niet alleen voedsel verspilt maar ook geld.

Ik besloot een gebruiksvoorwerp te ontwerpen dat een directe impact heeft, ook voor mensen die minder geld te besteden hebben aan gezonde voeding. Iedereen heeft te maken met voedselverspilling of draagt daaraan bij. Ik wilde iets maken dat mensen kan helpen voedsel te sparen. Uit duurzaamheidsoverwegingen, om financiële redenen, of beiden, ongeacht je achtergrond of financiële status.

Met Vorkoster wilde ik voor elk voedingsproduct de bananenschil ontwerpen.

Je zegt dat het meeste voedsel thuis, in het dagelijks leven, wordt verspild. Wat zou hier volgens jou aan gedaan kunnen worden?

Als het gaat om voedselverspilling in huishoudens, kan een groot deel worden toegeschreven aan de verwarring rondom houdbaarheidsdata. We hebben een houdbaarheidsdatum, de datum waarna iets om gezondheids- en veiligheidsredenen niet meer gegeten mag worden. En dan hebben we nog de ‘tenminste houdbaar tot’-datum, die aangeeft dat je een product het beste vóór een bepaalde datum kunt consumeren. Maar dit betekent niet dat het daarna slecht is geworden. Meestal is het nog steeds veilig om te eten. Er is veel onderzoek waaruit blijkt dat mensen deze data verkeerd begrijpen, wat tot onnodige verspilling leidt.

Voedselverspilling houdt ook verband met feit dat we te weinig vertrouwen op onze zintuigen. We hebben de aangeboren capaciteit om de kwaliteit van voedsel te controleren via onze zintuigen, ons zicht, onze geur en onze smaak. Een bananenschil wordt bruin, je ziet het. Je kunt testen of een ei nog goed is door het in een bakje met water te leggen; als het naar de bodem zinkt, kun je het eten. Als je het ruikt, is het veel te laat.

En melk wordt zuur, dat proef en ruik je. Ik besloot een product te ontwerpen dat geïnspireerd is door onze zintuigen om het veilige gebruik van voedsel te vergroten. Met als doel dat voedsel veel langer meegaat dan vermeldt op de verpakking.

Wat is het product dat je ontwerpt om het gebruik van voedsel te verlengen tot na de datum op de verpakking?

Met Vorkoster wilde ik voor elk voedingsproduct de bananenschil ontwerpen. Het is een deksel dat op elk bakje past waar je je eten in bewaart. Er zit een folie in verwerkt die de PH-waarde van het voedsel meet. De folie reageert op het aanwezige ammoniakgehalte, een gas die ontstaat wanneer een stuk eiwithoudend voedsel zoals kip niet meer goed is en de gassen in de lucht worden opgevangen. De kleur van de folie verandert afhankelijk van de kwaliteit van het voedsel. Je ziet dus direct de status van je voedingsproduct als je de koelkast opent.

Op dit moment richten we ons erop om de techniek werkend te krijgen bij voedsel op basis van eiwitten, dit zijn risicovolle producten zoals vlees, vis en andere dierlijke producten.

Je ontwerpt een product dat kan worden gebruikt op elke container waar voedsel in wordt bewaard. Hoe belangrijk is esthetiek?

Geïnspireerd door de Japanse ontwerpprincipes wilde ik zo min mogelijk ontwerpen. Het ontwerp mag niet storend zijn, functie gedreven en toch een zekere schoonheid hebben. De vorm is geïnspireerd op borden die we ondersteboven gebruiken om onze etensresten mee af te dekken. Mensen zijn al bekend en vertrouwd met deze vorm, en ons product is een soort eerbetoon aan deze oplossing. Ook helpt het om bewustwording te creëren en gedrag te veranderen. Door een deksel te ontwerpen is mijn product flexibel in gebruik en beperkt het zich niet tot één soort container.

De belangrijkste functie van Vorkoster is het ondersteunen van onze zintuigen. Ik wil dat de ervaring van het product zelf op gevoelsniveau positief is. Ik denk veel na over hoe mensen het gebruiken en hoe ze het waarderen. Esthetiek helpt ervoor te zorgen dat mensen een product gaan gebruiken en vertrouwen, en dat ze ervan gaan houden.

Vertrouwen heeft ook te maken met het gebruikte materiaal. Daarom onderzoek ik nu het gebruik van porselein. Met porselein bereik je dat gevoel van vertrouwen een stuk sneller dan met bijvoorbeeld kunststof. Maar ik weet ook dat porselein een duurder product zal worden, en ik wil het product zo toegankelijk mogelijk maken. Op dit moment zijn wij nog bezig met het onderzoeken van de mogelijkheden.

Je wilt de deksel voor iedereen toegankelijk maken, of het straks van plastic of keramiek is gemaakt. Wat is de commerciële haalbaarheid van dit product in de huidige markt?

Ik ben begonnen met Vorkoster als afstudeerproject. Dankzij een residentieperiode bij een wetenschappelijk instituut in Potsdam (Fraunhofer IAP), ontmoette ik de zeer gepassioneerde wetenschapper Dr. Sany Chea die met mij aan dit project wilde werken. Haar kennis was zeer belangrijk bij het ontwikkelen van het prototype. We hadden één prototype met werkfolie klaar.

Door de overweldigende belangstelling daarna hebben we besloten om samen verder te gaan met Vorkoster. We kregen een beurs voor een jaar en konden ons volledig richten op de verdere ontwikkeling van het product. We hebben ook gekeken naar marktmogelijkheden en hebben ons aangesloten bij het ‘Global Grad Show entrepreneurship programme’ van INSEAD Business School. Bovendien hebben we de ‘Creative prototyping x Sustainability course’ aan de Berlin University of the Arts afgerond.

De uitdaging bij Vorkoster is dat het een product is dat te maken heeft met voedselkwaliteit en houdbaarheidsdata. Dit is een gevoelig onderwerp, dus de technologie moet zo worden ontwikkeld dat deze echt consumentvriendelijk, veilig en helder is. Voordat we de markt op kunnen, moet dit feilloos functioneren. Dit is waar wij momenteel aan werken. Het is moeilijk te voorspellen hoeveel tijd we nodig hebben, maar ik hoop dat we Vorkoster over twee jaar op de markt hebben gebracht.

Hebben we echt het deksel nodig, of kunnen we ook werken met alleen de folie?

Een innovatie op de markt krijgen is een uitdaging. Zeker als je 100% duurzaam wilt ondernemen. Je moet keuzes maken. Wat zijn voor jou de grootste dilemma’s?

De moeilijkheid waar we momenteel tegenaan lopen is dat de kleurveranderingen in de folie niet intens genoeg zijn. Dit betekent feitelijk dat de technologie nog niet precies doet wat we willen. Ik heb een werkend prototype dat wel goed functioneert, maar we ondervinden moeilijkheden nu we experimenteren met het opschalen ervan. De kleuren moeten heel helder zijn, zodat er geen mogelijkheid is voor verkeerde interpretatie door de gebruiker. We willen een stoplichteffect, maar nu krijgen we zachte kleurtinten.

Om dit goed te kunnen doen, hebben we echt een beter technologisch ondersteuningssysteem nodig.

We liepen hierin een beetje vast en beseften dat we het niet met z'n tweetjes redden. We besloten met andere bedrijven in gesprek te gaan die met vergelijkbare technologieën werken. In eerste instantie waren we terughoudend om dit te doen, omdat we dachten dat we ons idee moesten beschermen. Maar als we ons blijven afsluiten, komen we niet verder. Het delen van onze dilemma’s is de enige manier om hulp en de juiste input te krijgen.

Tijdens het ontwikkelingsproces van Vorkoster hebben we ook gekeken hoe we de technologie haalbaar kunnen maken voor verschillende soorten gebruik. Hebben we de deksel echt nodig, of kunnen we ook alleen met folie werken? We hebben het concept van teststroken ontwikkeld die je rechtstreeks op het product kunt gebruiken. Het nadeel hiervan is dat deze stroken niet herbruikbaar zijn zoals de deksel, dus zijn we gaan kijken naar het gebruik van circulair materiaal op basis van algen. Zoveel dilemma’s. Willen we überhaupt wel een wegwerpproduct? Welke oplossing lost het probleem het meest effectief op en veroorzaakt de minste schade?

Ik wil dat Vorkoster een kennisbank wordt, waar je verschillende processen kunt leren begrijpen om te bepalen of je iets nog kunt eten.

Je ontwikkelt je technologie dus verder. Hoe zie je de toekomst van jullie product en wat is ervoor nodig om daar te komen?

Dit project is een samenwerking tussen wetenschap en ontwerp, dus beide partijen moeten betrokken blijven om het tot een succes te maken. We zitten nog in de onderzoeksfase in het lab. Soms gaat het met sprongen vooruit, en dan blijf je weer wekenlang met een probleem zitten. Dit maakt het moeilijk om te plannen. Nu ons beursjaar voorbij is, is er geen geld om ons volledig op Vorkoster te concentreren. We moeten dus andere projecten gaan oppakken, om de rekeningen te betalen.

Om Vorkoster verder te brengen, moeten we ons netwerk groter maken en input krijgen om nieuwe oplossingen te vinden voor bestaande problemen. Het is een mix van financiering vinden, tijd vrijmaken en samenwerken met andere experts.

Dan kunnen we eindelijk de stap zetten om het op te schalen. Voor dit jaar heb ik besloten een master te gaan doen aan de Design Academy in Eindhoven, waardoor ik mijn skills en netwerk zal uitbreiden. In de tussentijd wil ik de juiste mensen ontmoeten en aanvullende financiering vinden om Vorkoster naar een hoger niveau te tillen.

Wat is de belangrijkste boodschap die je wilt overbrengen en wie moet deze horen? Hoe kunnen mensen zich bij jou aansluiten?

Mijn belangrijkste boodschap aan iedereen is: gebruik je zintuigen! Ik wil dat Vorkoster een kennisbank wordt, waar je verschillende processen kunt leren begrijpen om te bepalen of je iets nog kunt eten. Ik wil deze kennis verspreiden om ander gedrag en een nieuwe houding ten opzichte van voedsel en de producten die we consumeren te creëren. Mijn boodschap gaat niet zozeer over wat we consumeren, want dat kan sterk samenhangen met de financiële status. We moeten het eerder hebben over de manier waarop we consumeren.