Simon Dogger

Je was visueel sterk, maar opeens werd je blind...

“Ja, in het derde jaar, op mijn 32e, werd ik ziek en ben ik blind geworden. Dat is nu 15 jaar geleden. Het is een heel dagboek en het is wat complexer, maar onderliggend kreeg ik een auto-immuunziekte, die zich specifiek richt op de hersenen en daar schade aanricht. Daardoor zijn onder andere mijn oogzenuwen afgekneld. De gevolgen zijn niet terug te draaien, maar de ziekte is nu rustig.

Dat was een omwenteling. Een grote verandering. Ik wil dat niet al te tragisch maken, maar ik heb vier jaar lang gerevalideerd. Ik kon helemaal niks meer. Niet meer lopen, niet meer goed praten en ook niet meer goed denken. Na een jaar werd dat gelukkig weer beter, maar toen moest ik weer opnieuw leren leven. Probeer maar eens met je ogen dicht informatie op een verpakking of website te lezen, je weg te vinden in een gebouw of te koken met een blinddoek om.

Na vier jaar, toen ik voor mezelf kon koken, dacht ik: het wordt tijd om terug te keren. Voor mij was het heel simpel, ik wilde weer naar de ontwerpopleiding. Dat was het enige dat ik dacht. Achteraf heeft de Design Academy mij de ruimte gegeven om mezelf weer te ontdekken en ontplooien. Ik wist niet precies wat ik ging doen, maar ik heb die hele academie als een soort speeltuin ervaren.”

Wat maakte je visuele beperking tot een speeltuin?

“Toen ik terugkeerde wist ik heel goed dat ik nog maar twee dingen goed kon: denken en praten. De rest kon ik niet meer. Uiteindelijk denk ik dat die beperking van mogelijkheden mij enorm heeft geholpen. Voorheen was ik heel erg gericht op het visuele aspect, net als het grootste deel van alle ontwerpers. De focus bij ontwerpopleidingen is ook heel erg daarop gericht en er is heel veel competitie op dat vlak. Maar daar hoefde ik me allemaal niet meer mee bezig te houden. 

Als blinde ervaarde ik alles om me heen nu vanuit andere zintuigen, zoals tast, geur en geluid. Daardoor ontdekte ik een wereld, waarvan ik daarvoor niet wist dat die er was. Ik werd me steeds bewuster van hoe we ons op multi-zintuiglijk niveau verbinden met alles om ons heen. Het is heel leuk om dat visuele aspect te vertalen.”

Wat ontdekte je allemaal in die multi-zintuiglijke wereld?

“Doordat ik de wereld moest voelen met mijn handen, moest ik mezelf allereerst meer leren openstellen. En omdat ik andere zintuigen ontwikkelde, kreeg ik meer zelfkennis en leerde ik beter varen op mijn intuïtie. Mijn ‘kijk’ op de wereld werd holistischer en ik leerde als het ware om te ‘zien’ voorbij het visuele. Ik merkte dat ik daardoor makkelijker tot innovatieve ideeën kwam en dat mijn concepten sterker werden.

Opeen kon ik veel beter aannames en ruis overal uit filteren, dus dingen die onlogisch zijn of niet relevant. Dat paste ik bijvoorbeeld toe op presentaties van medestudenten. Ik merkte dat ik beter kon ervaren wat mij aantrok tot hun ontwerpen en meenam in hun verhaal. Ik had ook minder snel een oordeel. Het is niet dat ik geen mening meer had, maar dat kwam dan pas achteraf vanuit een diepere en onderbouwde laag.

Zelf leerde ik ook veel betere presentaties te geven. Als ziende maakte ik wel mooie plaatjes, maar ik vond presenteren echt verschrikkelijk. Als blinde kwam ik erachter dat ik dat wel kon. Doordat ik geen beeld maar geluid gebruikte, ontdekte ik bovendien de kracht van mijn stem en leerde ik alle aspecten van audioproductie om een verhaal te vertellen.” 

Is die bril beschikbaar voor blinden en slechtzienden op de markt? 

“Nee nog niet. Het niveau van de software was toen de grootste beperking voor het door ontwikkelen ervan. Maar de huidige ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie gaan denk ik helpen om dat binnen korte tijd makkelijker te maken.

Inmiddels weet ik wel beter wat mijn positie is bij het opschalen ervan. Ik heb de Emotiefluisteraar destijds ontwikkeld samen met een softwarebedrijf en andere partijen, zoals TU Delft en Universiteit van Amsterdam. Maar ik droeg de verantwoordelijkheid voor het project toch grotendeels zelf. Om het verder te brengen moet ik dat niet in mijn eentje doen.

Ik zou nu graag vanaf het begin weer samenwerken met een groot softwarebedrijf en ook met een ontwerpbureau, zodat het makkelijker wordt om het vervolg mee te nemen. Ik wil wel betrokken zijn, maar ik vind het fijn om me te blijven richten op het concept. En mijn rol is natuurlijk een verbinding met de doelgroep, ik ben een van de mogelijke gebruikers.”

Heb je voorbeelden van multi-zintuiglijke projecten, waaraan je meer recentelijk hebt gewerkt? 

“Ja, ik noemde Huis Sonneveld al, dat kun je nog bezichtigen. Dat project heet Het multi-zintuiglijke huis, omdat we de woning tot leven hebben gebracht door middel van tast, geur en geluid. Er is bijvoorbeeld een voelbare maquette van het huis, de geur van koffie komt je tegemoet in de keuken en je ruikt het bedlinnen zoals het vroeger rook. In de woonkamer hoor je oude telefoontoestellen rinkelen en uit herstelde radio's komt muziek uit die tijd. 

Ik maak wel vaker audiotours en audio-beschrijvingen voor musea. En ik doe ook van alles met geluid om de impact van communicatie te vergroten, zoals voice-over vertellingen, podcasts en muziekcomposities. Door audio te gebruiken kun je op een vernieuwende manier informatie overbrengen, bewustzijn creëren en discussies voeren. 

Een ander voorbeeld is BMW, ik heb ze geholpen om hun auto-ontwerp te verbeteren vanuit een multi-sensor perspectief. Dus dan geef ik advies over hoe het stuur aanvoelt, hoe de deuren klinken of hoe het interieur ruikt. Dat soort interacties kunnen de rijervaring van mensen verbeteren en een diepere emotionele verbinding creëren met de auto.”

Wat is voor jou de kracht van een ontwerp, als je het visuele aspect weglaat? 

“Allereerst is relevantie denk ik belangrijk. Wat is het doel van een ontwerp? Met mijn eigen concepten ben ik me eigenlijk vooral bezig gaan houden met wat ik zelf wil, als blinde. Het voordeel is dat dat tegelijkertijd ook invloed heeft op andere mensen binnen die doelgroep. Dus ik kan vanuit mijn eigen verlangen maatschappelijk relevant zijn. 

Zo heb ik ook het inzicht gekregen dat ik mijn eigen kwetsbaarheid kan gebruiken als ontwerper. Als ik mijn uitdagingen als blinde openlijk bevraag en er een ontwerpproject bij aansluit, dan transformeer ik dat. Dan neemt het een andere dimensie aan en wordt het krachtiger. Daar zit poëzie in. 

Elementen als speelsheid, verbazing, sensualiteit en humor spelen ook altijd mee. Ik prikkel met mijn werk andere zintuigen en dan kun je mensen verwonderen en meenemen. Ik laat ze dingen ervaren die anders zijn dan gebruikelijk. Mensen vinden dat leuk. Dat brengt ze vaak op nieuwe ideeën en het nodigt uit om mee te denken.”

Je vertelde al dat je wilt inzetten op meer diversiteit in het onderwijs. Is dat een opschaling van je Masterclasses?

“Ja, sinds vorig jaar ben ik bezig om een ontwerpopleiding te ontwikkelen, waarbij ziende en niet-ziende studenten van elkaar kunnen leren. In het ontwerponderwijs, maar eigenlijk onderwijs in het algemeen, mag denk ik wel iets meer balans worden gevonden tussen objectiviteit en praktijk. Denken achter je bureau is waardevol, maar ik geloof dat het iets toevoegt om meer lijfelijkheid erin te brengen.  

 Als je in de wereld moet navigeren vanuit gevoel, ga je minder snel uit van aannames en neem je verschillende zintuiglijke indrukken mee in je ontwerpen. Thema's als spiritualiteit, intuïtie en menselijkheid gaan dan een grotere rol spelen. Ik denk dat zo'n holistische benadering heel waardevol is voor onze samenleving. 

 Vorig jaar heb ik veldonderzoek gedaan met 16 blinde en slechtziende studenten op de TU Delft. Dat gaf een eerste indicatie van de haalbaarheid. Dit jaar wil ik heel graag in gesprek met veel meer scholen om te onderzoeken wat de kaders van zo’n opleiding kunnen zijn, bijvoorbeeld een structurele samenwerking of een minor.”

Tot slot, tot welk gesprek wil je scholen uitnodigen – en misschien wel iedereen die dit leest? 

“Een opleiding voor iedereen, dat is uiteindelijk mijn visie. Ik hoop dat we met elkaar iets in beweging kunnen zetten, waarbij bijvoorbeeld ook studenten die doof zijn zich kunnen aansluiten. Ik heb een dove schoonmaker. Nou, dat loopt tussen die schoonmaker en mij niet lekker, dat vind ik een hele grote uitdaging. Maar het is ook heel erg interessant: hoe gaan we dit samen oplossen? 

Een tijd terug ontmoette ik een spastische man in een rolstoel, die heel moeilijk kon praten, en ik stelde mezelf de vraag: kan hij bij zo'n ontwerpopleiding aansluiten? Mijn eerste gedachte was: ‘nee, nee, absoluut niet’. Dat ik dat al denk! Dat is niet erg, want dat toont aan dat iedereen oordeelt en hoe diepgeworteld onze aannames zijn. Dus de tweede gedachte die ik had was, net als dat jongetje vroeger: ‘ja, waarom eigenlijk niet?’” 

Website

Instagram